Język czy dialekt?
Wśród polskich językoznawców spór nadal nie jest rozstrzygnięty, choć pogląd o odrębności kaszubszczyzny jako języka zyskuje coraz większą popularność, również w związku z rozwojem kaszubskiej normy literackiej, odrębnej względem dialektu ogólnopolskiego.
Status prawny etnolektu kaszubskiego w Polsce reguluje ustawa z dnia 6 stycznia 2005 r. o mniejszościach narodowych i etnicznych oraz o języku regionalnym, definiując język kaszubski jako język regionalny. Zgodnie z nią istnieje możliwość używania przed organami gminy, obok języka polskiego, kaszubszczyzny jako języka pomocniczego – pierwsza dokonała tego położona w powiecie bytowskim gmina Parchowo. Teraz, na terenie Kaszub, spotkamy się z dwujęzycznymi nazwami ulic, miejsc, parków czy miejscowości.
Od 1 czerwca 2009 r. zaczęła w Polsce obowiązywać Europejska karta języków regionalnych lub mniejszościowych – jest to istotne dla statusu języka kaszubskiego, bowiem język regionalny używany jest w kilku powiatach województwa pomorskiego.
W roku 2003 przydzielono językowi kaszubskiemu trzyliterowy międzynarodowy kod CSB według normy ISO 639-2.
Według przyjętej w czerwcu 2015 roku ustawy o języku regionalnym, kaszubski miał otrzymać taki status i w planach było pozwolenie na używanie go w urzędach gminnych i powiatowych. Prezydent Andrzej Duda zawetował jednak ustawę 27 października 2015 roku i nie weszła ona w życie.
Język kaszubski w edukacji
Obecnie w Polsce istnieje ok. 400 szkół, w których dzieci uczą się kaszubskiego. Od 2005 roku istnieje możliwość zdawania z niego egzaminu maturalnego. W języku kaszubskim wydawane są książki i czasopisma, emitowane są regionalne programy radiowe i telewizyjne. W języku kaszubskim jest też odprawiana liturgia słowa w kościołach.
Na Uniwersytecie Gdańskim w Instytucie Filologii Polskiej od 2009 roku na kierunku filologia polska prowadzona jest specjalność nauczycielska – nauczanie języka polskiego i wiedzy o języku i kulturze kaszubskiej (kaszubistyka). Prowadzenie tego typu studiów jest wypełnieniem artykułu 8. obowiązującej w Polsce Europejskiej karty języków regionalnych i mniejszościowych dotyczącym możliwości nauki języków regionalnych na wszystkich poziomach – od przedszkolnego do uniwersyteckiego. Od 2014 roku na Uniwersytecie Gdańskim funkcjonuje odrębny kierunek: Etnofilologia kaszubska, całkowicie poświęcony kulturze kaszubskiej.
Jeżyk kaszubski ma swoją wymowę, ale także pisownię i znaki alfabetyczne. Poniżej zapraszamy do spróbowania swych sił i krótkiej nauki języka kaszubskiego...
Kocham Kartuzy | Kòchóm Kartuzë | I love Kartuzy | Ich liebe Karthaus |
Lubię Cię | Jô cë lubiã | I like You | Ich mag Sie |
Kocham Cię | Jô cë kòchóm | I love You | Ich liebe dich |
Podoba mi się tu | Mie sã tu widzy | I like this place | Ich mag diesen Ort |
Gdzie znajdę muzeum / kościół / restaurację / hotel? | Dze jô nalézã muzeum / kòscół / restauracjô / hòtel? | How can i get to muzeum / church / restaurant / hotel? | Wie kann ich den bekommen muzeum / kirche / restaurant / hotel? |
Jak masz na imię? | Jak të sã nazéwôsz? | What’s Your name? | Wie heißt du? |
Nazywam się.. | Jô sã nazéwóm... | My name is… | Ich heiße… |
Nie rozumiem | Jô ni rozmiejã | I don’t understand | Ich verstehe nicht |
Tak | Jo | Yes | Ja |
Nie | Ni | No | Nein |
Dziękuję | Dzãkùja | Thank You | Danke |
Dzień dobry | Dobri dzéń | Good morning/afternoon | Guten morgen/tag |
Do zobaczenia | Do uzdrzeni | Goodbye | Auf wiedersehen |
Dobry wieczór | Dobri wieczórk | Good evening | Guten abend |
Cześć | Witôj | Hi/Hello | Hallo |
Dobranoc | Dobri nocë | Good night | Gute Nacht |
Pozdrawiam | Pòzdrôwióm | Greetings | Grüße |
Bezpłatnie | Darmò | Free | Kostenlos |
Otwarte | òdemkłi | Open | öffnen |
Zamknięte | Zamkłi | Closed | Schrank |